Η μεγάλη ανακάλυψη

Πριν από μερικές δεκαετίες τα αντιβιοτικά θεωρήθηκαν θαυματουργά φάρμακα γιατί μπόρεσαν να θεραπεύσουν θανατηφόρες ασθένειες. Όλα ξεκίνησαν το 1929, όταν ο Φλέμινγκ παρατήρησε ότι τα βακτήρια δεν μπορούσαν να αναπτυχθούν κοντά σε αποικίες του μύκητα Penicillium. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν, τα φάρμακα αυτά που παράγονταν από μύκητες και βακτήρια, όπως η πενικιλλίνη,  καταπολέμησαν και μείωσαν κατά πολύ τα ποσοστά θνησιμότητας από ασθένειες όπως η πνευμονία και η φυματίωση.

Τα βακτήρια αντιστέκονται

Η χρησή εποχή των αντιβιοτικών κράτησε λίγο. Μετά από την μεγάλη επιτυχία που είχαν στην μάχη με πολλές ασθένειες, άρχισαν να εμφανίζονται βακτήρια που ήταν ανθεκτικά στα αντιβιοτικά φάρμακα. Για παράδειγμα, σήμερα το 98% των βακτηρίων της γοννόροιας στην νοτιοανατολική Ασια είναι ανθεκτικό στην πενικιλλίνη.

Εφαρμόζοντας την θεωρία της εξέλιξης των ειδών

Η θεωρία της εξέλιξης των ειδών είχε προβλέψει ότι τα βακτήρια θα αναπτύξουν ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά. Με την πάροδο του χρόνου, κάθε ζωντανός οργανισμός (όπως είναι και τα βακτήρια) θα παραλλαχθεί και θα εξελιχθεί, όταν υπάρξει κάποιος παράγοντας επιλεκτικής πίεσης (όπως τα αντιβιοτικά φάρμακα). Η ίδια θεωρία όμως βοηθάει να καταλάβουμε πώς να καθυστερήσουμε την εμφάνιση ανθεκτικών μικροβίων. Έτσι έχουν οριστεί κάποιοι κανόνες για την σωστή χρήση των αντιβιοτικών:

1.      Τα αντιβιοτικά δεν σκοτώνουν ιούς. Σκοτώνουν μόνο βακτήρια.

Δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε αντιβιοτικά για ιώσεις, όπως η γρίπη ή σε ένα απλό κρύωμα. Τα αντιβιοτικά δεν έχουν καμία επίδραση στους ιούς. Χρησιμοποιώντας τα σε αυτές τις περιπτώσεις το μόνο που κάνουμε είναι να βοηθάμε τα βακτήρια που υπάρχουν στο σώμα μας να αναπτύξουν ανθεκτικότητα σε αυτά. Η ιογενείς λοιμώξεις θεραπεύονται από μόνες τους σε διάστημα μικρότερο ή μεγαλύτερο των τριών ημερών. Τα αντιβιοτικά δεν βοηθούν στο να γίνουμε καλά πιο γρήγορα, ούτε ρίχνουν τον πυρετό, ούτε σταματούν τον πόνο.

2.      Τα αντιβιοτικά πρέπει να λαμβάνονται σε κατάλληλες δόσεις και χρονικό διάστημα.

Όταν πρόκειται για σοβαρές µικροβιακές λοιµώξεις, τα αντιβιοτικά εµποδίζουν τον πολλαπλασιασµό των µικροβίων, επιτρέποντας έτσι στον οργανισµό µας να έχει τον χρόνο να οργανώσει την άµυνά του (δηλαδή να παρασκευάσει αντισώµατα και κύτταρα άµυνας για να καταστρέψει όλα τα µικρόβια). Ο γιατρός είναι εκείνος που μπορεί να καθορίσει πιο αντιβιοτικό είναι αποτελεσματικό για κάποιο συγκεκριμένο μικρόβιο και εκείνος θα ορίσει την δόση, τον τρόπο και την διάρκεια λήψης του φαρμάκου. Η φράση «αυτή η αντιβίωση με πιάνει» δεν ισχύει, γιατί όπως είπαμε τα αντιβιοτικά σκοτώνουν βακτήρια που δεν είναι ανθεκτικά σε αυτά. Πολλές φορές μάλιστα ο γιατρός πρέπει να κάνει το λεγόμενο αντιβιόγραμμα για να μπορέσει να καθορίσει σε πιο φάρμακο είναι ευαίσθητο το μικρόβιο που έχει προκαλέσει κάποια λοίμωξη.

3.      Όταν ξεκινάμε θεραπεία με αντιβιοτικά πρέπει να την ολοκληρώνουμε.

Ακόµα και αν η βελτίωση που ακολουθεί την έναρξη χορήγησης του αντιβιοτικού είναι θεαµατική, δεν θα πρέπει διακόπτουµε από µόνοι µας την αγωγή, αλλά να συνεχίσουµε τη θεραπεία για όσο χρόνο έχει προκαθορίσει ο γιατρός µας. Αντίθετα, αν τρεις ηµέρες µετά την έναρξη των αντιβιοτικών δεν παρουσιάζεται καµία βελτίωση, τότε θα πρέπει να επισκεφθούµε ξανά τον γιατρό µας.

Λαμβάνοντας το φάρμακο για μικρό χρονικό διάστημα ή σε χαμηλή δόση έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη ανθεκτικών μικροβίων. Τα αντιβιοτικά δεν είναι παυσίπονα. Αυτό, γιατί κάποιοι ασθενείς έχουν την ψευδαίσθηση ότι πέρνοντας μια ή δύο δόσεις κάποιου αντιβιοτικού που «συνήθως τους πιάνει» και που έχουν στο σπίτι, καταπολεμούν τον πόνο.

Μην καταναλώνετε λοιπόν συχνά και χωρίς συμβουλή ιατρού αντιβιοτικά, γιατί χάνουν την δραστικότητά τους. Να θυμάστε ότι  οι ιώσεις δεν χρειάζονται αντιβίωση και ότι ο ιατρός σας είναι εκείνος που έχει την γνώση για να καθορίσει την δόση και την διάρκεια της θεραπείας, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της κάθε ασθένειας, του μικροβίου που την προκαλεί και τον οργανισμό του κάθε ασθενή ξεχωριστά.